“Ju ha arusha” – Banorët e Tropojës paralajmërojnë për masakrën pyjore që vijon nën hijen e moratoriumit

“Mos shkoni atje se ju ha arusha” – ky është paralajmërimi i katër burrave që na ndalojnë në qendër të fshatit Lekbibaj, në Tropojë. Ata flasin me frikë dhe revoltë për masakrën mjedisore që po ndodh prej vitesh në pyjet e zonës së tyre. Destinacioni ynë është Vrana e Madhe, një fshat ku rreth dy vite më parë banorët denoncuan prerjet pa kriter të pyjeve.

Në këtë cep verior të vendit, ku mundësitë për punësim janë thuajse inekzistente dhe emigrimi është kthyer në normë, drurët janë kthyer në mjetin e vetëm të mbijetesës. Kamionë të mbushur me trungje të mëdhenj ahu kalojnë çdo ditë rrugës për në Lekbibaj, ndërsa në Vranë të Madhe, shenjat e prerjeve masive janë kudo.

E njëjta situatë përsëritet edhe në juglindje të vendit, në zonat si Polis-Guri i Zi-Valamar, ku biologu i PPNEA, Bledi Hoxha, tregon për përballje të drejtpërdrejta me individë që kryejnë prerje të paligjshme.

Ligji ekziston, por nuk zbatohet

Shqipëria ka vendosur një moratorium pyjor që nga viti 2016, i cili ndalon prerjen për qëllime biznesi deri më 2026, duke lejuar vetëm shfrytëzimin për dru zjarri. Megjithatë, realiteti është krejt ndryshe. Kantierët e sharrave janë të shpërndarë në të gjithë vendin – shpesh të paregjistruar dhe duke operuar në informalitet.

Madje edhe firmat e licensuara abuzojnë. Inxhinieri i pyjeve, Ahmet Mehmeti, tregon se këto kompani zgjedhin të presin drurët më cilësorë, jashtë parcelave të miratuara me leje, ndërsa parcelat që kanë në kontratë, nuk preken fare.

Licensime të dyshimta dhe tenderë pa konkurrencë

Në Bashkinë Tropojë, tenderët për prerjen e druve të zjarrit zhvillohen shpesh me vetëm një kompani pjesëmarrëse – “Alxhef shpk”. Sipas të dhënave të Qendrës Kombëtare të Biznesit, kjo kompani ka qenë aktive në sektorin e përpunimit të drurit për më shumë se 20 vite. Ajo eksporton lëndë drusore, kryesisht në Itali, tek kompania “Minelli S.p.a.” – një emër i njohur në tregun europian për prodhimin e aksesorëve luksozë prej druri.

Edhe pse bashkia pretendon se “Alxhef shpk” ka prerë vetëm pemë të thara apo të rrëzuara, banorët dhe ekspertët në terren flasin për prerje masive të drurëve më cilësorë dhe për një sistem tenderimi që lë shumë për të dëshiruar.

Eksportet vazhdojnë, Italia kryeson

Pavarësisht moratoriumit, Shqipëria vijon të eksportojë lëndë drusore, ku Italia zë vendin e parë. Sipas të dhënave të INSTAT dhe OEC, ky partneritet ekonomik ka rrënjë që nga vitet ’90 dhe vijon ende, me Shqipërinë që eksporton drurë të sharruar, për mobilje dhe peletë druri.

A funksionon ligji europian për ndalimin e drurit të paligjshëm?

Rregulloret europiane si EUTR dhe EUDR synojnë të parandalojnë hyrjen e drurit të paligjshëm në tregun e BE-së. Por ekspertë të sektorit pyjor në Itali, si Davide Pettenella, thonë se në praktikë këto rregulla kanë më shumë ndikim moral sesa ligjor – sidomos në një vend si Shqipëria, ku korrupsioni dhe informaliteti dominojnë procesin.

Shpyllëzimi masiv, një plagë që nuk ndalet

Inxhinieri Abdulla Diku vlerëson se Shqipëria ka humbur rreth 33% të biomasës drusore në 20 vitet e fundit. Edhe raportet ndërkombëtare, si ai i Global Forest Watch dhe raporti i Komisionit Europian për Shqipërinë në vitin 2024, e konsiderojnë situatën shqetësuese, duke e përshkruar si të pakontrolluar.

Konkluzioni? Moratoriumi ekziston, por pyjet zhduken. Shqipëria nuk e ka ende luksin të humbasë gjelbërimin e pakët që i ka mbetur.