Misteri i antimateries: Pse universi përmban më shumë materie se antimaterie?
Një nga misteret më të mëdha të fizikës është pse universi përmban më shumë materie sesa antimaterie. Sipas Modelit Standard të fizikës, pas Big Bengut duhej të ishin krijuar sasi të barabarta të materies dhe antimateries, të cilat do të shkatërroheshin mes tyre, duke lënë pas vetëm energji. Megjithatë, 13.8 miliardë vjet më vonë, materie mbizotëron, dhe shkencëtarët ende po përpiqen të kuptojnë pse.
Për të hetuar këtë fenomen, studiuesit përpiqen të rikrijojnë kushtet e hershme të universit duke përplasur grimca me shpejtësi të lartë, pothuajse sa ajo e dritës, në eksperimentet që zhvillohen në Përplasësin e Madh të Hadronëve (LHC) në CERN, Zvicër.
Në fund të vitit 2024, ekipi i eksperimenteve ALICE në LHC zbuloi antihiperheliumin-4, antipartikulën më të rëndë të gjetur deri më tani. Kjo grimcë ekzotike është një ndihmë e madhe për studimin e plazmës kuark-gluon, që është krijuar nga përplasjet në ALICE, dhe që besohet të ketë ekzistuar njëmiliontën e sekondës pas Big Bengut.
Hiperheliumi, i ndryshëm nga heliumi i zakonshëm, përmban kuarke ‘të çuditshme’ që formojnë grimca të quajtura hiperonë. Këto bërthama të rralla antimaterie shpërbëhen shumë shpejt, duke i bërë të vështira për t’u zbuluar. Për shembull, antihiperheliumi-4 shndërrohet në antihelium-3, një antiproton dhe një pion të ngarkuar shumë shpejt pas krijimit.
Përgjatë 15 viteve të fundit, janë zbuluar vetëm tre lloje të antihipernukleve: antihipertritoni, antihiperhidrogjeni dhe tani antihiperheliumi-4. Qëllimi i këtyre eksperimenteve është të studiohen vetitë e këtyre grimcave, për të kuptuar pse antimateria duket se ka “humbur” ndaj materies.
Këto zbulime mund të ndihmojnë gjithashtu astrofizikanët të kuptojnë më mirë ambientet ekstreme, si ato që ndodhen në yjet neutronikë, ku ekzistojnë forma të pazakonta të materies. Sa më shumë të mësojmë për antimaterien dhe grimcat e saj ekzotike, aq më pranë do të jemi për të zbuluar misteret themelore të origjinës dhe ndërtimit të universit.
